| Μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα | Ερμηνευτική απόδοση Ιωάννη Θ. Κολιτσάρα | Ερμηνευτική απόδοση Παναγιώτη Ν. Τρεμπέλα |
| Τὸ βιβλίον «Μακκαβαίων Δ´», ὡς «ἀπόκρυφον» δὲν συγκατελέχθη ὑπὸ τῆς ᾿Εκκλησίας μεταξὺ τῶν κανονικῶν βιβλίων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. ᾿Εν τούτοις, λόγῳ τῆς σπουδαιότητος τοῦ περιεχομένου αὐτοῦ καὶ τῆς συμπεριλήψεώς του εἰς ἀρχαῖα χειρόγραφα τῆς Μεταφράσεως τῶν ῾Εβδομήκοντα (Ο´), ἐκδίδεται συνήθως μετὰ τῶν ἄλλων βιβλίων τῶν Μακκαβαίων (Α´-Γ´). | | |
| 1 Φιλοσοφώτατον λόγον ἐπιδείκνυσθαι μέλλων, εἰ αὐτοδέσποτός ἐστι τῶν παθῶν ὁ εὐσεβὴς λογισμός, συμβουλεύσαιμ' ἂν ὑμῖν ὀρθῶς, ὅπως προθύμως προσέχητε τῇ φιλοσοφίᾳ. | 1 Επειδή έχω σκοπόν να παρουσιάσω ένα πάρα πολύ σοφόν λόγον, επί του ζητήματος αν ο ευσεβής λογισμός, η κατά Θεόν ορθοφρασύνη, κυριαρχή επί των παθών, θα ήθελα να σας δώσω μίαν ορθήν συμβουλήν· να προσέχετε, δηλαδή, προθύμως εις την φιλοσοφίαν. | 1 |
| 2 καὶ γὰρ ἀναγκαῖος εἰς ἐπιστήμην παντὶ ὁ λόγος καὶ ἄλλως τῆς μεγίστης ἀρετῆς, λέγω δὴ φρονήσεως, περιέχει ἔπαινον. | 2 Διότι, βεβαίως, η λογική είναι απαραίτητος δια κάθε πράγμα προς πλήρη γνώσιν. Από δε άλλης επόψεως περιέχει έπαινον της μεγίστης αρετής, εννοώ της φρονήσεως, της ορθοφροσύνης. | 2 |
| 3 εἰ ἄρα τῶν σωφροσύνης κωλυτικῶν παθῶν ὁ λογισμὸς φαίνεται ἐπικρατεῖν, γαστριμαργίας τε καὶ ἐπιθυμίας, | 3 Αν λοιπόν ο ευσεβής λογισμός φαίνεται ότι επικρατεί επί των παθών, που παρακωλύουν την σωφροσύνην, δηλαδή επί της λαιμαργίας και της επιθυμίας, | 3 |
| 4 ἀλλὰ καὶ τῶν τῆς δικαιοσύνης ἐμποδιστικῶν παθῶν κυριεύειν ἀναφαίνεται, οἷον κακοηθείας, καὶ τῶν τῆς ἀνδρείας ἐμποδιστικῶν παθῶν, θυμοῦ τε καὶ πόνου καὶ φόβου. | 4 αποδεικνύεται ότι κυριαρχεί και επί της κακοηθείας και επί των παθών, που εμποδίζουν την ανδρείαν, δηλαδή κυριαρχεί επί του θυμού, του πόνου και του φόβου. | 4 |
| 5 πῶς οὖν, ἴσως εἴποιεν ἄν τινες, εἰ τῶν παθῶν ὁ λογισμὸς κρατεῖ, λήθης καὶ ἀγνοίας οὐ δεσπόζει; γελοῖον ἐπιχειροῦντες λέγειν· | 5 Πως, λοιπόν- ημπορεί να ερωτήσουν μερικοί- εάν ο ευσεβής λογισμός κυριαρχή επί των παθών, δεν κυριαρχεί και επί της λησμοσύνης και της αγνοίας; Η τεθείσα ερώτησις είναι γελοία. | 5 |
| 6 οὐ γὰρ τῶν ἑαυτοῦ παθῶν ὁ λογισμὸς κρατεῖ, ἀλλὰ τῶν τῆς δικαιοσύνης καὶ ἀνδρείας καὶ σωφροσύνης καὶ φρονήσεως ἐναντίων, καὶ τούτων οὐχ ὥστε αὐτὰ καταλῦσαι, ἀλλ' ὥστε αὐτοῖς μὴ εἶξαι. | 6 Διότι ο λογισμός δεν είναι κύριος των ιδικών του παθών, αλλά των αντιθέτων προς την δικαιοσύνην και την ανδρείαν, προς την σωφροσύνην και την φρόνησιν. Και μάλιστα οχι εις βαθμόν να τα καταλύη, αλλά εις σημείον να μη υποχωρή εις αυτά. | 6 |
| 7 πολλαχόθεν μὲν οὖν καὶ ἀλλαχόθεν ἔχοιμ' ἂν ὑμῖν ἐπιδεῖξαι ὅτι αὐτοκράτωρ ἐστὶ τῶν παθῶν ὁ εὐσεβὴς λογισμός. | 7 Και από άλλα πολλά σημεία θα ημπορούσα να σας δείξω, ότι ο ευσεβής λογισμός είναι κυρίαρχος και εξουσιαστής επί των παθών. | 7 |
| 8 πολὺ δὲ πλέον τοῦτο ἀποδείξαιμι ἀπὸ τῆς ἀνδραγαθίας τῶν ὑπὲρ ἀρετῆς ἀποθανόντων, ᾿Ελεαζάρου τε καὶ τῶν ἑπτὰ ἀδελφῶν καὶ τῆς τούτων μητρός. ἅπαντες γὰρ οὗτοι τοὺς ἕως θανάτου πόνους ὑπεριδόντες, ἐπεδείξαντο ὅτι περικρατεῖ τῶν παθῶν ὁ λογισμός. | 8 Αλλά πολύ περισσότερον θα δείξω τούτο φέρων ως παράδειγμα την ανδραγαθίαν εκείνων, οι οποίοι απέθαναν υπέρ της αρετής, του Ελεαζάρου δηλαδή, των επτά αδελφών και της μητρός των. Διότι αυτοί περιφρονήσαντες τους μέχρι θανάτου πόνους έδειξαν ότι υπερισχύει επί των παθών ο ευσεβής λογισμός. | 8 |
| 10 τῶν μὲν οὖν ἀρετῶν ἔπεστί μοι ἐπαινεῖν τοὺς κατὰ τοῦτον τὸν καιρὸν ὑπὲρ τῆς καλοκἀγαθίας ἀποθανόντας μετὰ τῆς μητρὸς ἄνδρας, τῶν δὲ τιμῶν μακαρίσαιμ' ἄν. | 10 Δια τας αρετάς των, λοιπόν, μου δίδεται η ευκαιρία να επαινέσω τους στους καιρούς μας αποθανόντας υπέρ της αρετής άνδρας μαζή με την μητέρα των και να τους καλοτυχίσω δια την τιμήν αυτήν. | 10 |
| 11 θαυμασθέντες γὰρ ἐκεῖνοι οὐ μόνον ὑπὸ πάντων ἀνθρώπων ἐπὶ τῇ ἀνδρείᾳ καὶ τῇ ὑπομονῇ, ἀλλὰ καὶ ὑπὸ τῶν αἰκισαμένων, αἴτιοι κατέστησαν τοῦ καταλυθῆναι τὴν κατὰ τοῦ ἔθνους τυραννίδα, νικήσαντες τὸν τύραννον τῇ ὑπομονῇ, ὥστε δι' αὐτῶν καθαρισθῆναι τὴν πατρίδα. | 11 Διότι εκείνοι εθαυμάσθησαν δια την ανδρείαν και την υπαμονήν των οχι μόνον από όλους τους άλλους ανθρώπους, αλλά και από αυτούς τους δημίους των. Και έγιναν αίτιοι να καταλυθή η επάνω στο έθνος μας τυραννική κυριαρχία, αφού ενίκησαν τον τύραννον με την υπομονήν, ώστε δι' αυτών των μαρτύρων να καθαρθή η πατρίς από το μόλυσμα. | 11 |
| 12 ἀλλὰ καὶ περὶ τούτου νῦν αὐτίκα δὴ λέγειν ἐξέσται ἀρξαμένῳ τῆς ὑποθέσεως, ὥσπερ εἴωθα ποιεῖν, καὶ οὕτως εἰς τὸν περὶ αὐτῶν τρέψομαι λόγον δόξαν διδοὺς τῷ πανσόφῳ Θεῷ. | 12 Αλλά και περί τούτου τώρα αμέσως θα λάβω την ευκαιρίαν να ομιλήσω, αφού αρχίσω τον λόγον μου, όπως συνηθίζω να κάνω, και έτσι θα κάμω λόγον περί αυτών αποδίδων δόξαν στον πάνσοφον Θεόν. | 12 |
| 13 Ζητοῦμεν δὴ τοίνυν, εἰ αὐτοκράτωρ ἐστὶ τῶν παθῶν ὁ λογισμός. | 13 Εξετάζομεν, λοιπόν, αν είναι κυρίαρχος επί των παθών ο ευσεβής λογισμός. | 13 |
| 14 διακρίνομεν δὲ τί ποτέ ἐστι λογισμὸς καὶ τί πάθος, καὶ πόσαι παθῶν ἰδέαι, καὶ εἰ πάντων ἐπικρατεῖ τούτων ὁ λογισμός. | 14 Διακρίναμεν συγχρόνως, τι περίπου είναι αυτός ο λογισμός και τι είναι το πάθος, και πόσα είναι τα είδη των παθών και εάν κυριαρχή ο λογισμός επί όλων αυτών. | 14 |
| 15 λογισμὸς μὲν δὴ τοίνυν ἐστὶ νοῦς μετὰ ὀρθοῦ λόγου προτιμῶν τὸν σοφίας βίον. | 15 Λογισμός, λοιπόν, είναι η νόησις μετά ορθοφροσύνης, η οποία προτιμά τον βίον της σοφίας. | 15 |
| 16 σοφία δὴ τοίνυν ἐστὶ γνῶσις θείων καὶ ἀνθρωπίνων πραγμάτων καὶ τῶν τούτων αἰτίων. | 16 Σοφία δε είναι η γνώσις των θείων και των ανθρωπίνων πραγμάτων και των αιτίων των. | 16 |
| 17 αὕτη δὴ τοίτυν ἐστὶν ἡ τοῦ νόμου παιδεία, δι' ἧς τὰ θεῖα σεμνῶς καὶ τὰ ἀνθρώπινα συμφερόντως μανθάνομεν. | 17 Αυτή, μάλιστα, είναι η παιδεία, η μόρφωσις, την οποίαν περιέχει ο νόμος του Θεού και δια της οποίας μανθάνομεν ευλαβώς τα θεία και τα ανθρώπινα πράγματα προς το συμφέρον μας. | 17 |
| 18 τῆς δὲ σοφίας ἰδέαι καθεστήκασι τέσσαρες, φρόνησις καὶ δικαιοσύνη καὶ ἀνδρεία καὶ σωφροσύνη· | 18 Της σοφίας δε τα είδη είναι τέσσαρα· φρόνησις, δικαιοσύνη, ανδρεία και σωφροσύνη. | 18 |
| 19 κυριωτάτη δὲ πασῶν ἡ φρόνησις, ἐξ ἧς δὴ τῶν παθῶν ὁ λογισμὸς ἐπικρατεῖ. | 19 Σημαντικωτάτη από όλας είναι η φρόνησις, από την οποίαν αφορμάται ο λογισμός και επικρατεί επί των παθών. | 19 |
| 20 παθῶν δὲ φύσεις εἰσὶν αἱ περιεκτικώταται δύο, ἡδονή τε καὶ πόνος· τούτων δὲ ἑκάτερον καὶ περὶ τὸ σῶμα καὶ περὶ τὴν ψυχὴν πέφυκεν. | 20 Των δε παθών δύο είναι τα κυρίως περιεκτικά και των άλλων· η ηδονή και ο πόνος. Καθένα δε από αυτά συνδέεται εκ φύσεως προς το σώμα και προς την ψυχήν. | 20 |
| 21 πολλαὶ δὲ καὶ περὶ τὴν ἡδονὴν καὶ τὸν πόνον παθῶν εἰσιν ἀκολουθίαι. | 21 Γυρω από την ηδονήν και τον πόνον περιστρέφονται πολυάριθμα πάθη. | 21 |
| 22 πρὸ μὲν οὖν τῆς ἡδονῆς ἐστιν ἐπιθυμία· μετὰ δὲ τὴν ἡδονὴν χαρά. | 22 Προπορεύεται μέν, λοιπόν, της ηδονής η επιθυμία, ακολουθεί δε η χαρά. | 22 |
| 23 πρὸ δὲ τοῦ πόνου ἐστὶ φόβος, μετὰ δὲ τὸν πόνον λύπη. | 23 Προ του πόνου βαδίζει ο φόβος, ακολουθεί δε η λύπη. | 23 |
| 24 θυμὸς δὲ κοινὸν πάθος ἐστὶν ἡδονῆς καὶ πόνου, ἐὰν ἐννοηθῇ τις ὅτι αὐτῷ περιέπεσεν. | 24 Ο θυμός είναι ένα μικτόν πάθος ηδονής και πόνου. Το αντιλαμβάνεται κανείς αυτό, εάν προσέξη και κατανόηση, ότι περιέπεσεν εις αυτόν. | 24 |
| 25 ἐν δὲ τῇ ἡδονῇ ἔνεστι καὶ ἡ κακοήθης διάθεσις, πολυτροπωτάτη πάντων τῶν παθῶν οὖσα. | 25 Μέσα εις την ηδονήν υπάρχει η κακοήθης διάθεσις, η οποία είναι η περισσότερον πολύπλοκος από όλα τα πάθη. | 25 |
| 26 κατὰ μὲν τὴν ψυχὴν ἀλαζονεία, καὶ φιλαργυρία καὶ φιλοδοξία καὶ φιλονικία, ἀπιστία καὶ βασκανία· | 26 Εν σχέσει μεν προς την ψυχήν η αλαζονεία, η φιλαργυρία, η φιλοδοξία, η φιλονεικία, η απιστία και η βασκανία· | 26 |
| 27 κατὰ δὲ τὸ σῶμα, παντοφαγία καὶ λαιμαργία καὶ μονοφαγία. | 27 εν σχέσει δέ με το σώμα η παμφαγία, η λαιμαργία, η μονοφαγία. | 27 |
| 28 καθάπερ οὖν δυοῖν τοῦ σώματος καὶ τῆς ψυχῆς φυτῶν ὄντων ἡδονῆς τε καὶ πόνου, πολλαὶ τούτων τῶν φυτῶν εἰσι παραφυάδες, | 28 Ως εάν η ηδονή και ο πόνος είναι δύο φυτά του σώματος και της ψυχής υπάρχουν πολλαί παραφυάδες αυτών των φυτών. | 28 |
| 29 ὧν ἑκάστην ὁ παγγέωργος λογισμὸς περικαθαίρων τε καὶ ἀποκνίζων καὶ περιπλέκων καὶ ἐπάρδων καὶ πάντα τρόπον μεταχέων ἐξημεροῖ τὰς τῶν ἠθῶν καὶ παθῶν ὕλας. | 29 Καθε μίαν δε από αυτάς τας παραφυάδας ο τα πάντα καλλιεργών λογισμός καθαρίζει ολόγυρα, αφαιρεί τας ακάνθας, την περιπλέκει και την στερεώνει εις στηρίγματα, με κάθε τρόπον την διευθετεί και έτσι εξημερώνει το περιεχόμενον των ηθών και των παθών. | 29 |
| 30 ὁ γὰρ λογισμὸς τῶν μὲν ἀρετῶν ἐστιν ἡγεμών, τῶν δέ παθῶν αὐτοκράτωρ. ᾿Επιθεωρεῖτε τοίνυν πρῶτον διὰ τῶν κωλυτικῶν τῆς σωφροσύνης ἔργων, ὅτι αὐτοδέσποτός ἐστι τῶν παθῶν ὁ λογισμός. | 30 Διότι ο λογισμός είναι ηγεμών μεν των αρετών, κυρίαρχος δε των παιθών. Παρατηρείτε, λοιπόν, πρώτον δια των έργων, δια των εκ δηλώσεων, που εμποδίζουν την σωφροσύνην, διότι ο λογισμός είναι κυρίαρχός επί των παθών. | 30 |
| 31 σωφροσύνη δὴ τοίνην ἐστὶν ἐπικράτεια τῶν ἐπιθυμιῶν, | 31 Σωφροσύνη επομένως είναι η κυριαρχία επί των επιθυμιών. | 31 |
| 32 τῶν δὲ ἐπιθυμιῶν αἱ μέν εἰσι ψυχικαί, αἱ δὲ σωματικαί, καὶ τούτων ἀμφοτέρων ὁ λογισμὸς ἐπικρατεῖν φαίνεται. | 32 Από τας επιθυμίας άλλαι μεν είναι ψυχικαί, άλλαι δε σωματικαί. Ο λογισμός παρουσιάζεται ότι επικρατεί και επί τω δύο τούτων ειδών. | 32 |
| 33 ἐπεὶ πόθεν κινούμενοι πρὸς τὰς ἀπειρημένας τροφὰς ἀποστρεφόμεθα τὰς ἐξ αὐτῶν ἡδονάς; οὐχ ὅτι δύναται τῶν ὀρέξεων ἐπικρατεῖν ὁ λογισμός; ἐγὼ μὲν οἶμαι. | 33 Αλλά πόθεν κινούμενοι αποστρεφόμεθα τας απηγορευμένας τροφάς και τας εξ αυτών ηδονάς; Τούτο συμβαίνει, διότι ο λογισμός έχει τη δύναμιν να επικρατή επί των ορέξεων. Αυτή είναι η γνώμη μου. | 33 |
| 34 τοιγαροῦν ἐνύδρων ἐπιθυμοῦντες καὶ ὀρνέων καὶ τετραπόδων καὶ παντοίων βρωμάτων τῶν ἀπηγορευμένων ἡμῖν κατὰ τὸν νόμον ἀπεχόμεθα διὰ τὴν τοῦ λογισμοῦ ἐπικράτειαν. | 34 Μολονότι, λοιπόν, επιθυμούμεν ιχθύας και πτηνά και τετράποδα και διαφόρους άλλας τροφάς που σύμφωνα με τον Νομον είναι απηγορευμέναι εις ημάς, απέχαμεν όμως από αυτάς λόγω της κυριαρχίας του ευσεβούς λογισμού. | 34 |
| 35 ἀνέχεται γὰρ τὰ τῶν ὀρέξεων πάθη ὑπὸ τοῦ σώφρονος νοὸς ἀνακαμπτόμενα, καὶ φιμοῦται πάντα τὰ τοῦ σώματος κινήματα τοῦ λογισμοῦ. | 35 Διότι ο ορθοφρονών νους διώχνει τα πάθη των ορέξεων τα αναχαιτίζει, όπως επίσης φιμώνει και όλας τας σωματικάς ορμάς. | 35 |
