Τό βιβλίο Βαρούχ συνιστᾶ, σύμφωνα μέ τήν εἰσαγωγή του (1, 1-14), ἕνα κείμενο ὁ ὁποῖο ἔστειλε ὁ μαθητής καί γραμματέας τοῦ προφήτη Ἱερεμία, Βαρούχ, ἀπό τή Βαβυλώνα, ὅπου ζοῦσε μεταξύ τῶν ἐξόριστων Ἰουδαίων, πρός τούς συμπατριῶτες του, στήν Ἱερουσαλήμ, γιά νά διαβάζεται κατά τίς λατρευτικές συνάξεις.

Τό ἑβραϊκό πρωτότυπο τοῦ κειμένου χάθηκε καί τό ἔργο σώζεται μόνο σέ μεταγενέστερη ἑλληνική μετάφραση, ὁπότε δέν συμπεριλαμβάνεται στά βιβλία τῆς Ἑβραϊκῆς Βίβλου. Στή μετάφραση τῶν Ἑβδομήκοντα (Ο΄) κατατάσσεται στά “Ποιητικά Βιβλία” τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, μεταξύ τῶν βιβλίων “Ἱερεμίας” καί “Θρῆνοι”.

Τό κύριο μέρος τοῦ βιβλίου ἀρχίζει μέ ἐκτενῆ προσευχή, στήν ὁποία οἱ ἐξάριστοι Ἰουδαῖοι ἀναγνωρίζουν ὅτι αἰτία τῶν δεινῶν τους εἶναι ἡ ἀποστασία τους ἀπό τό Θεό καί δηλώνουν τή μετάνοιά τους. Ἀκολουθεῖ ἕνα ἐγκώμιο τῆς σοφίας, ἡ ὁποία ταυτίζεται μέ τό νόμο τοῦ Θεοῦ. Στήν τελευταία ἑνότητα παρουσιάζεται ἡ Ἱερουσαλήμ προσωποποιημένη νά παρηγορεῖ τούς ἐξορίστους ἐνισχύοντας τήν πίστη τους στό Θεό, καί προφητεύεται τό τέλος τῆς αἰχμαλωοίας.

Στό βιβλίο ἐκφράζεται ἡ βασική προφητική πίστη ὅτι αἰτία τῆς καταστροφῆς ὑπῆρξε ἀποστασία τοῦ λαοῦ ἀπό τό Θεό, ἀλλά καί ἡ ἐλπίδα ὅτι ἡ μετάνοια θά φέρει τά ἀναμενόμενα ἀγαθά ἀποτελέσματα.

Διάγραμμα τοῦ περιεχομένου

1. Εἰσαγωγή: 1,1-14
2. Ἡ προσευχή τῶν ἐξορίστων: 1,15-3,8
3. Τό ἐγκώμιο τῆς σοφίας: 3,9-4,4
4. Παρηγορητικός λόγος πρός τούς ἐξορίστους: 4,5-5,9