Η εκκλησία της Παναγίας της Γκρεμιώτισσας βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο της Χώρας στη Ίο και χτίστηκε το 1797 μ.Χ. Το όνομά της η εκκλησία το οφείλει στη βραχώδη τοποθεσία που βρίσκεται. Οι διαστάσεις του ναού είναι (20,52 - 4,94μ.). Η δυτική καμάρα έχει μεγαλύτερο μήκος από την ανατολική. Ο τρούλος εξωτερικά είναι οκταγωνικός και σε κάθε πλευρά εναλλάσσονται παράθυρο και κόγχη.

Σύμφωνα με την παράδοση στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όταν η Κρήτη στέναζε κάτω από το ζυγό των Τούρκων, ευσεβείς Κρητικοί θέλοντας να σώσουν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, την έβαλαν σε μια σχεδία, άναψαν πάνω ένα καντήλι και την εμπιστεύθηκαν στα κύματα του Αιγαίου. Η σχεδία ταξίδεψε προς τα βορεινά και στα πιο ήσυχα νησιά του Αιγαίου πελάγους, και κατάληξε στα βράχια του Μυλοπότα, όρμου της Ίου.

Αγαθοί τσοπάνηδες πρόσεξαν το βράδυ το παράξενο φως και έτρεξαν περίεργοι κοντά. Με έκσταση αντίκρισαν την εικόνα και με κατάνυξη τη μετέφεραν στο χωριό και την τοποθέτησαν στο ναό του Αγίου Νικολάου, στη θέση του σημερινού Ευαγγελισμού. Το πρωί όμως η εικόνα βρέθηκε στον Άγιο Ελευθέριο πάνω στο κάστρο. Επειδή αυτό επαναλήφθηκε τρεις φορές, την τοποθέτησαν στο ναό του Αγίου Ελευθερίου. Λόγω όμως των θαυμάτων που έκανε, αποφάσισαν να φτιάξουν εκκλησία στο όνομά της δίπλα στο ναό της Αγίας Αικατερίνης, κοντά στο πηγάδι «αφεντικού». Εκεί όμως παρουσιάσθηκε νέο θαύμα. Κάθε πρωί τα θεμέλια έλειπαν από τη θέση τους και τα έβρισκαν κάτω από τον Άγιο Ελευθέριο, σε μέρος απόκρημνο. Οι κάτοικοι κατάλαβαν ότι εκεί έπρεπε να κτίσουν την εκκλησία για να βλέπει προς την Κρήτη. Όλοι ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας δούλεψαν. Οι γυναίκες μετέφεραν πέτρες και λάσπη φορώντας τα χρυσά μπινίσια τους (ενδύματα) που δεν έπαθαν τίποτα από την σκληρή εργασία.

Κατά μια άλλη εκδοχή οι Νιώτες τοποθέτησαν την εικόνα στην εκκλησία του Αγίου Ανδρέα. Την επόμενη όμως ημέρα η εικόνα χάθηκε και ο παπάς πήγε στο Μυλοπότα, στο μέρος δηλαδή που βρέθηκε η εικόνα. Με έκπληξη είδε ότι φύκια είχαν σχηματίσει την Κρήτη. Τότε έφεραν πάλι την εικόνα στο χωριό και άρχισαν να κτίζουν την εκκλησία εκεί που σήμερα βρίσκεται ο ναός του Ευαγγελισμού. Το πρωί έκτιζαν, αλλά το βράδυ γκρεμιζόταν ότι έφτιαχναν. Αυτό γινόταν συνεχώς και τελικά κατάλαβαν ότι πρέπει να κτίσουν την εκκλησία σε μέρος που να βλέπει προς την Κρήτη. Έτσι έκτισαν την εκκλησία ψηλά στο Κάστρο.

Ἀπολυτίκιον
Ήχος α'.
Έκ Κρήτης προέβαλε η εικών Σου Δέσποινα Πελάγη διαπλέουσα Κρητικόν και Αιγαίον. Και φέρουσα μεθεαυτής θαυμαστώς κανδήλας άσβεστον φως, του φωτίσαι και αγιάσαι τοις πιστώς σε γεραίρουσι Άχραντε. Διό και της Ίου ο λαός μετά πομπής και τιμών σε προϋπάντησε και Ναόν ανήγειρέ Σοι εν περιόπτω θέσιν της Πόλεως, εν αποτόμω Κρημνώ και Κρημνιώτισσα σε προσωνόμα Σε.

(Ποιηθέν υπό Ν. Παπαπέτρου).