(εκ του Διόνυσος) = αυτός που έχει θεϊκή προέλευση.
Ο Άγιος Διονύσιος γεννήθηκε στην Δημητσάνα της Πελοποννήσου· εκάρη μοναχός στην Ιερά Μονή Μαγγάνων στην Κωνσταντινούπολη, όπου διέπρεψε στην αρετή και την ευσέβεια υπό την καθοδήγηση του πνευματικού του, Αγίου Μάρκου, μητροπολίτου Εφέσου του Ευγενικού (βλέπε 19 Ιανουαρίου), ο οποίος και τον χειροτόνησε διάκονο και πρεσβύτερο.Αιχμάλωτος των Τούρκων στην Αδριανούπολη, αγοράσθηκε από τον άρχοντα Κυρίτζη και χειροτονήθηκε μητροπολίτης Φιλιππουπόλεως από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο (1454 - 1456 μ.Χ.). Τον Ιανουάριο του 1467 μ.Χ. ανήλθε στον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης και είχε την προστασία της χριστιανής μητριάς του σουλτάνου Μεχμέτ Β' (1430 - 1481 μ.Χ.) κυρα-Μάρως και πατριάρχευσε μέχρι το 1472 μ.Χ.Συκοφαντήθηκε ότι κατά την διάρκεια της αιχμαλωσίας του στην Αδριανούπολη έκανε περιτομή και τούρκεψε, αλλά απέδειξε ότι η κατηγορία ήταν ψευδής ενώπιον κριτηρίου αρχιερέων και λαού «ἐπιδείξας τὴν σάρκα αὐτοῦ εἰς ὅλον τὸν λαόν» καὶ ὅλοι εἶδαν «τὴν καθαρότητα καὶ παρθενίαν αὐτοῦ..., διότι δὲν ἧτο σαρκὸς σημεῖον εἰς αὐτόν, ἤγουν τοῦ αὐλοῦ, εἰ μὴ μόνον ὁλίγον κομμάτι τομάρι...», και αποσύρθηκε στην Μονή Εικοσιφοινίσσης Δράμας, στην οποία εγκαταβίωσε και μετά την δευτέρα πατριαρχεία του (1488 - 1490 μ.Χ.) μέχρι τον θάνατο του το 1492 μ.Χ. και της οποίας θεωρείται δεύτερος κτίτωρ.Ακολουθία και κανόνα προς αυτόν έγραψε ο σύγχρονος του Μ. Ρήτωρ της Μεγάλης Εκκλησίας Μανουήλ ο Κορίνθιος, άλλον δε κανόνα προς αυτόν συνέταξε ο πρωτοσύγκελος Ξάνθης Χρύσανθος.
