¹⁴ ὅταν γὰρ ἔθνη τὰ μὴ νόμον ἔχοντα φύσει τὰ τοῦ νόμου ποιῇ, οὗτοι νόμον μὴ ἔχοντες ἑαυτοῖς εἰσι νόμος, ¹⁵ οἵτινες ἐνδείκνυνται τὸ ἔργον τοῦ νόμου γραπτὸν ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν, συμμαρτυρούσης αὐτῶν τῆς συνειδήσεως καὶ μεταξὺ ἀλλήλων τῶν λογισμῶν κατηγορούντων ἢ καὶ ἀπολογουμένων, ¹⁶ ἐν ἡμέρᾳ ὅτε κρινεῖ ὁ Θεὸς τὰ κρυπτὰ τῶν ἀνθρώπων κατὰ τὸ εὐαγγέλιόν μου διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ. ¹⁷ Ἴδε σὺ Ἰουδαῖος ἐπονομάζῃ, καὶ ἐπαναπαύῃ τῷ νόμῳ, καὶ καυχᾶσαι ἐν Θεῷ, ¹⁸ καὶ γινώσκεις τὸ θέλημα, καὶ δοκιμάζεις τὰ διαφέροντα, κατηχούμενος ἐκ τοῦ νόμου, ¹⁹ πέποιθάς τε σεαυτὸν ὁδηγὸν εἶναι τυφλῶν, φῶς τῶν ἐν σκότει, ²⁰ παιδευτὴν ἀφρόνων, διδάσκαλον νηπίων, ἔχοντα τὴν μόρφωσιν τῆς γνώσεως καὶ τῆς ἀληθείας ἐν τῷ νόμῳ. ²¹ ὁ οὖν διδάσκων ἕτερον σεαυτὸν οὐ διδάσκεις; ὁ κηρύσσων μὴ κλέπτειν κλέπτεις; ²² ὁ λέγων μὴ μοιχεύειν μοιχεύεις; ὁ βδελυσσόμενος τὰ εἴδωλα ἱεροσυλεῖς; ²³ ὃς ἐν νόμῳ καυχᾶσαι, διὰ τῆς παραβάσεως τοῦ νόμου τὸν Θεὸν ἀτιμάζεις; ²⁴ τὸ γὰρ ὄνομα τοῦ Θεοῦ δι’ ὑμᾶς βλασφημεῖται ἐν τοῖς ἔθνεσι, καθὼς γέγραπται. ²⁵ περιτομὴ μὲν γὰρ ὠφελεῖ, ἐὰν νόμον πράσσῃς. ἐὰν δὲ παραβάτης νόμου ᾖς, ἡ περιτομή σου ἀκροβυστία γέγονεν. ²⁶ ἐὰν οὖν ἡ ἀκροβυστία τὰ δικαιώματα τοῦ νόμου φυλάσσῃ, οὐχὶ ἡ ἀκροβυστία αὐτοῦ εἰς περιτομὴν λογισθήσεται; ²⁷ καὶ κρινεῖ ἡ ἐκ φύσεως ἀκροβυστία, τὸν νόμον τελοῦσα, σὲ τὸν διὰ γράμματος καὶ περιτομῆς παραβάτην νόμου. ²⁸ οὐ γὰρ ὁ ἐν τῷ φανερῷ Ἰουδαῖός ἐστιν, οὐδὲ ἡ ἐν τῷ φανερῷ ἐν σαρκὶ περιτομή,

¹⁴ Διότι ὅταν θεοσεβεῖς ἄνθρωποι ἀπὸ τοὺς ἐθνικούς, ποὺ δὲν τοὺς ἐδόθη ἀπὸ τὸν Θεὸν νόμος γραπτός, ὁδηγούμενοι ἀπὸ τὸν ἔμφυτον ἠθικὸν νόμον πράττουν ὅ,τι ὁ γραπτὸς νόμος διατάσσει, εἰς τοὺς τοιούτους ἀνθρώπους, καίτοι δὲν ἔχουν γραπτὸν νόμον, νόμος εἶναι ὁ ἴδιος ὁ ἑαυτός των, δηλαδὴ ἡ συνείδησίς των. ¹⁵ Οἱ ἐθνικοὶ αὐτοὶ τὸ ἔργον, ποὺ κάνει ὁ νόμος νὰ διαφωτίζῃ τοὺς ἀνθρώπους εἰς τὸ νὰ διακρίνουν τὸ ἀγαθὸν ἀπὸ τὸ κακόν, ἀποδεικνύουν, ὅτι τὸ ἔχουν γραμμένον εἰς τὰς καρδίας των, ὅταν ἡ συνείδησίς των δίδῃ μαρτυρίαν εἰς αὐτοὺς διὰ κάθε πράξιν, καὶ οἱ ἐσωτερικοί των λογισμοὶ ἀναμεταξύ των κατηγοροῦν ἢ καὶ καμμιὰ φορὰ ἀπολογοῦνται. ¹⁶ Θὰ ἀνακηρυχθοῦν δὲ δίκαιοι οἱ τηρηταὶ τοῦ νόμου κατὰ τὴν ἡμέραν, ποὺ θὰ κρίνῃ ὁ Θεὸς τὰς ἀποκρύφους πράξεις τῶν ἀνθρώπων σύμφωνα μὲ τὸ εὐαγγέλιον, τὸ ὁποῖον κηρύττω. Θὰ τὰς κρίνῃ δὲ διὰ τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ὡς ὑπερτάτου κριτοῦ. ¹⁷ Ἰδοὺ σὺ φέρεις ὑπερήφανα τὸ ὅνομα Ἰουδαῖος καὶ ἐπαναπαύεσαι ἐπάνω εἰς τὸν νόμον, σὰν νὰ κάθησαι ἐπὶ στηρίγματος ἀσφαλοῦς καὶ ἀναπαυτικοῦ, καὶ καυχᾶσαι θεωρῶν τὸν Θεὸν ὡς ἰδικόν σου. ¹⁸ Καὶ γνωρίζεις θεωρητικῶς τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ διακρίνεις τὴν διαφορὰν μεταξὺ καλοῦ καὶ κακοῦ, διότι διδάσκεσαι ἀπὸ τὸν νόμον. ¹⁹ Καὶ ἔχεις διὰ τὸν ἑαυτόν σου τὴν ἀλαζονικὴν πεποίθησιν, ὅτι εἶσαι ὁδηγὸς τῶν τυφλῶν εἰδωλολατρῶν, φῶς ἐκείνων ποὺ εὑρίσκονται εἰς τὸ σκότος τῆς ἀγνοίας καὶ τῆς εἰδωλολατρικῆς πλάνης, ²⁰ παιδαγωγὸς ἱκανὸς νὰ συνετίζῃς τοὺς ἀνοήτους, διδάσκαλος ἐκείνων ποὺ εἶναι εἰς νηπιώδη πνευματικὴν κατάστασιν, ἔχων τὴν ἀκριβῆ γνῶσιν καὶ ἀλήθειαν, ποὺ εὑρίσκεται μέσα εἰς τὸν νόμον. ²¹ Σὺ λοιπόν, ποὺ διδάσκεις τὸν ἄλλον, δὲν διδάσκεις καλύτερα τὸν ἑαυτόν σου; Σὺ, ποὺ κηρύττεις νὰ μὴ κλέπτουν οἱ ἄλλοι, κλέπτεις; ²² Σύ, ποὺ λέγεις εἰς τοὺς ἄλλους νὰ μὴ μοιχεύουν, μοιχεύεις; Σύ, ποὺ δεικνύεις βδελυγμίαν καὶ ἀποστροφὴν πρὸς τὰ εἴδωλα, κλέπτεις τὰ χρήματα τῶν εἰδωλολατρικῶν ναῶν; ²³ Σύ, ποὺ καυχᾶσαι διότι κατέχεις τὸν νόμον, διὰ τῆς παραβάσεως τοῦ νόμου ἀτιμάζεις τὸν Θεόν, ὁ ὁποῖος σοῦ τὸν ἔδωσε; ²⁴ Πράγματι δὲ τὸν ἀτιμάζεις, διότι ἐξ αἰτίας σας καὶ λόγῳ τῶν ἀσυστόλων παραβάσεών σας τὸ ὅνομα τοῦ Θεοῦ κακοσυσταίνεται καὶ βλασφημεῖται καὶ μεταξὺ τῶν ἐθνικῶν, καθὼς εἶναι γραμμένον ἀπὸ τὸν Ἡσαΐαν. ²⁵ Καὶ ἔτσι, καίτοι σὺ ἔχεις περιτμηθῇ, τίποτε δὲν σὲ ὠφελεῖ τοῦτο. Διότι ἡ περιτομὴ ὠφελεῖ μέν, ἐὰν τηρῇς τὰ προστάγματα τοῦ νόμου. Ἐὰν ὅμως εἶσαι παραβάτης τοῦ νόμου, ἡ περιτομή σου ἔχασε κάθε ἀξίαν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καὶ ἔγινε σὰν τὴν ἀκροβυστίαν, καὶ συνεπῶς εἶσαι καὶ σὺ ὡσὰν νὰ μὴ περιετμήθης. ²⁶ Ἐὰν λοιπὸν ὁ ἀπερίτμητος ἐθνικὸς τηρῇ ἐπακριβῶς τὰς ἐντολὰς τοῦ νόμου, δὲν θὰ λογαριασθῇ ἡ ἀκροβυστία του σὰν νὰ ἦτο περιτομή; ²⁷ Καὶ ὁ ἐθνικός, ποὺ ἔχει μὲν ἐκ φύσεως τὴν ἀκροβυστίαν, ἀλλὰ φυλάσσει τὰς ἠθικὰς ἐντολὰς τοῦ νόμου, θὰ καταδικάσῃ σέ, ὁ ὁποῖος, μολονότι ἔλαβες ὡς προνόμιον τὸν γραπτὸν νόμον καὶ τὴν περιτομήν, εἶσαι παραβάτης τοῦ νόμου. ²⁸ Διότι πραγματικὸς Ἰουδαῖος δὲν εἶναι ἐκεῖνος, ποὺ ἀπ’ ἔξω φαίνεται Ἰουδαῖος, οὔτε ἡ περιτομή, ποὺ εἶναι φανερὰ μόνον εἰς τὴν σάρκα, εἶναι πραγματικὴ περιτομή.

¹⁴ Οταν λοιπόν εθνικοί και ειδωλολάτραι, που δεν έχουν λάβει τον γραπτόν Νομον του Θεού, πράττουν δε από έμφυτον ηθικήν παρόρμησιν όσα λέγει ο Νομος, αυτοί καίτοι δεν έχουν νόμον είναι οι ίδιοι δια τον ευατόν των νόμος (επειδή έχουν οδηγόν την συνείδησίν των). ¹⁵ Αυτοί αποδεικνύουν και φανερώνουν με την συμπεριφοράν των, ότι έχουν γραπτόν το έργον του Νομου μέσα εις τας καρδίας των, όταν η συνείδησίς των δίδη μαρτυρίαν και επιβεβαίωσιν εις αυτούς δια τας πράξεις των, αν είναι καλαί η κακαί, η δε διάνοια εκ παραλλήλου προς την συνείδησιν αναπτύσσει λογισμούς, οι οποίοι κατηγορούν ο ένας τον άλλον η και απολογούνται, δια την εξακρίβωσιν του καλού. ¹⁶ Αυτοί, λοιπόν, οι ειδωλολάτραι, οι τηρηταί του εμφύτου ηθικού νόμου, θα ανακηρυχθούν δίκαιοι εκ μέρους του Θεού κατά την ημέραν εκείνην, κατά την οποίαν ο δίκαιος Θεός θα κρίνη τας φανεράς και κρυφάς πράξεις των ανθρώπων δια του Ιησού Χριστού, σύμφωνα με το Ευαγγέλιον, το οποίον εγώ κηρύττω. ¹⁷ Ιδού, λοιπόν, συ έχεις ως τιμητικόν τίτλον το όνομα του Ιουδαίου (όναμα που το ετίμησαν πατριάρχαι και προφήται) και επαναπαύεσαι στον Νομον, που έχεις λάβει, και καυχάσαι δια τον Θεόν, που έχεις γνωρίσει ως ιδικόν σου. ¹⁸ Και γνωρίζστουλάχιστον θεωρητικώς, το θέλημα του Θεού και είσαι εις θέσιν να διακρίνης την διαφοράν μεταξύ καλού και κακού, διότι διδάσκεσαι από τον Νομον· ¹⁹ και έχεις σχηματίσει δια τον ευατόν σου την πεποίθησιν ότι είσαι αδηγός των τυφλών, δηλαδή των ειδωλολατρών, φως δι' εκείνους που ευρίσκονται στο σκοτάδι της πλάνης, ²⁰ παιδαγωγός κατά Θεόν των αφρόνων, διδάσκαλος αυτών που είναι νήπιοι κατά την γνώσιν και την αρετήν, άνθρωπος γενικώς, που έχεις από τον Νομον την μόρφωσιν της γνώσεως και της αληθείας. ²¹ Συ λοιπόν, που διδάσκστον άλλον, δεν διδάσκεις και δεν συνετίζστον ευατόν σου; Συ, που κηρύττεις στους άλλους να μη κλέπτουν, κλέπτεις; ²² Συ, που συμβουλεύστους άλλους να μη καταπατούν την συζυγικήν πίστιν, διαπράττεις μοιχείαν; Συ, που αποστρέφεσαι με αηδίαν τα είδωλα, διαπράττεις ιεροσυλίας, κλέπτων χρήματα από τους ειδωλολατρικούς ναούς; ²³ Συ, που καυχάσαι δια την γνώσιν του Νομου, με την παράβασιν αυτού του Νομου προσβάλλεις και ατιμάζστον Θεόν; ²⁴ Διότι πράγματι, “εξ αιτίας των ιδικών σας αναισχύντων παραβάσεων υβρίζεται και βλασφημείται το όνομα του Θεού μεταξύ των ειδωλολατρών”, όπως έχει γραφή από τον προφήτην Ησαΐαν. ²⁵ Ετσι δε σου είναι εντελώς άχρηστος η περιτομή. Διότι η περιτομή σε ωφελεί, εάν τηρής τον Νομον. Εάν όμως είσαι παραβάτης των διατάξεων του Νομου, η περιτομή σου έχασε κάθε αξίαν και έγινε σαν την ακροβυστίαν των ειδωλολατρών. ²⁶ Εάν τώρα ο απερίτμητος ειδωλολάτρης τηρή τας διατάξστου νόμου και συμμορφώνεται προς αυτόν, τότε η ακροβυστία του δεν θα θεωρηθή από τον Θεόν ως περιτομή; ²⁷ Ετσι δε, ο εθνικός, που έχει φυσικήν την ακροβυστίαν, τηρεί όμως τον νόμον του Θεού, θα καταδικάση σε, ο οποίος, καίτοι έλαβες από τον Θεόν τον γραπτόν Νομον και την περιτομήν, παραβαίνεις εν τούτοις τον Νομον. ²⁸ Διότι Ιουδαίος αληθινός και άξιος των δωρεών του Θεού δεν είναι εκείνος, που εξωτερικώς φαίνεται ως Ιουδαίος ούτε αληθινή περιτομή είναι εκείνη, που έχει γίνει και φαίνεται εις την σάρκαν.

³³ Πάλιν ἠκούσατε ὅτι ἐρρέθη τοῖς ἀρχαίοις, Οὐκ ἐπιορκήσεις, ἀποδώσεις δὲ τῷ Κυρίῳ τοὺς ὅρκους σου. ³⁴ ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν μὴ ὀμόσαι ὅλως· μήτε ἐν τῷ οὐρανῷ, ὅτι θρόνος ἐστὶν τοῦ Θεοῦ· ³⁵ μήτε ἐν τῇ γῇ, ὅτι ὑποπόδιόν ἐστιν τῶν ποδῶν αὐτοῦ· μήτε εἰς Ἱεροσόλυμα, ὅτι πόλις ἐστὶν τοῦ μεγάλου βασιλέως· ³⁶ μήτε ἐν τῇ κεφαλῇ σου ὀμόσῃς, ὅτι οὐ δύνασαι μίαν τρίχα λευκὴν ἢ μέλαιναν ποιῆσαι. ³⁷ ἔστω δὲ ὁ λόγος ὑμῶν ναὶ ναί, οὒ οὔ· τὸ δὲ περισσὸν τούτων ἐκ τοῦ πονηροῦ ἐστιν. ³⁸ Ἠκούσατε ὅτι ἐρρέθη, Ὀφθαλμὸν ἀντὶ ὀφθαλμοῦ καὶ ὀδόντα ἀντὶ ὀδόντος. ³⁹ ἐγὼ δὲ λέγω ὑμῖν μὴ ἀντιστῆναι τῷ πονηρῷ· ἀλλ’ ὅστις σε ῥαπίζει εἰς τὴν δεξιὰν σιαγόνα, στρέψον αὐτῷ καὶ τὴν ἄλλην· ⁴⁰ καὶ τῷ θέλοντί σοι κριθῆναι καὶ τὸν χιτῶνά σου λαβεῖν, ἄφες αὐτῷ καὶ τὸ ἱμάτιον· ⁴¹ καὶ ὅστις σε ἀγγαρεύσει μίλιον ἕν, ὕπαγε μετ’ αὐτοῦ δύο.

³³ Πάλιν ἠκούσατε ὅτι ἐλέχθη εἰς τοὺς παλαιοὺς προγόνους μας· Δὲν θὰ ἀθετήσῃς τὸν ὅρκον σου, ἀλλ’ ὡς χρέος ἱερόν, ποὺ ὀφείλεις νὰ ἐξοφλήσῃς εἰς τὸν Κύριον, θὰ τηρήσῃς τὰς ἐνόρκους ὑποσχέσεις καὶ μαρτυρίας σου. ³⁴ Ἐγὼ ὅμως σᾶς λέγω νὰ μὴ ὁρκισθῆτε καθόλου· οὔτε εἰς τὸν οὐρανὸν μὴ ὁρκισθῆτε, διότι ὁ οὐρανὸς εἶναι θρόνος τοῦ Θεοῦ· ³⁵ οὔτε εἰς τὴν γῆν μὴ ὁρκισθῆτε, διότι σὰν εἰς ἄλλο σκαμνίον ἀκουμβοῦν ἐπάνω της οἱ πόδες του· οὔτε εἰς τὰ Ἱεροσόλυμα, διότι διὰ τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ, ποὺ εἶναι ἐκεῖ κτισμένος, εἶναι πόλις τοῦ μεγάλου βασιλέως Θεοῦ. ³⁶ Οὔτε εἰς τὴν κεφαλήν σου μὴ ὁρκισθῇς, διότι τὴν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός, σὺ δὲ δὲν ἠμπορεῖς οὔτε μιᾶς τριχὸς τὸ χρῶμα πραγματικῶς καὶ κατὰ βάθος νὰ μεταβάλῃς, ὥστε μίαν μαύρην τρίχα νὰ τὴν κάμῃς λευκήν, ἢ μίαν λευκὴν νὰ τὴν ἀλλάξῃς εἰς μαύρην. ³⁷ Ἂς εἶναι δὲ ὁ λόγος σας ναί, ὅταν πράγματι εἶναι ναί· καὶ ὄχι, ὅταν καὶ πράγματι εἶναι ὄχι· τὸ ἐπὶ πλέον δὲ ἀπὸ αὐτὰ εἶναι ἀπὸ τὸν πονηρόν, τὸν πρῶτον ἐπινοητὴν καὶ πατέρα τοῦ ψεύδους. ³⁸ Ἠκούσατε ὅτι ἐλέχθη· ἐκεῖνος ποὺ ἐπλήγωσε καὶ ἐτραυμάτισε κάποιον, πρέπει νὰ δώσῃ μάτι ἀντὶ τοῦ ματιοῦ ποὺ ἔβλαψε, καὶ δόντι διὰ τὸ δόντι τοῦ πλησίον, ποὺ μὲ τὸ κτύπημά του ἔσπασεν ἢ ἐπέταξεν ἔξω. ³⁹ Ἐγὼ ὅμως σᾶς λέγω νὰ μὴ προβάλετε ἀντίστασιν εἰς τὸν πονηρόν, ποὺ χρησιμοποιεῖ ὡς ὄργανόν του ἐκεῖνον ποὺ σᾶς βλάπτει· ἀλλ’ ὅποιος σὲ ραπίσῃ εἰς τὸ δεξιὸν μέρος τῆς σιαγόνος, στρέψον εἰς αὐτὸν καὶ τὸ ἄλλο μέρος διὰ νὰ ραπίσῃ καὶ τοῦτο. ⁴⁰ Καὶ ἐκεῖνον ποὺ θέλει νὰ κάμῃ δίκην μαζί σου καὶ νὰ σοῦ πάρῃ τὸ ὑποκάμισον, ἄφησέ του καὶ τὸ ἐπανωφόριόν σου. ⁴¹ Καὶ μὲ ἐκεῖνον, ποὺ θέλει νὰ σὲ ἀγγαρεύσῃ διὰ νὰ τὸν συνοδεύσῃς ἐπὶ ἕν μίλιον, πήγαινε μαζί του δύο μίλια.

³³ Παλιν έχετε ακούσει ότι ελέχθη στους προγόνους σας· δεν θα καταπατήσης τον όρκον σου, αλλά ως καθήκον ιερόν προς τον Κυριον θα τηρήσης τας υποσχέσεις και τας μαρτυρίας, που με όρκον ανέλαβες. ³⁴ Εγώ όμως σας λέγω, να μην ορκισθήτε καθόλου, ούτε στον ουρανόν, διότι είναι θρόνος του παντοκράτορος Θεού, ³⁵ ούτε εις την γην, διότι είναι σαν άλλο υποπόδιον εις τα πόδια αυτού, ούτε εις τα Ιεροσόλυμα, διότι είναι πόλις του μεγάλου βασιλέως Θεού, εφ' όσον εκεί είναι κτισμένος ο ναός του· ³⁶ ούτε εις την κεφαλήν σου να ορκισθής, που είναι δημιούργημα του Θεού, διότι συ δεν μπορείς ούτε μίαν τρίχα να την κάμης μαύρην η άσπρη (δηλαδή εις τίποτε να μη ορκισθής, αφού τα πάντα τα γεμίζει η παρουσία του Θεού). ³⁷ Ας είναι δε ο λόγος σας αληθινός πάντοτε, ώστε το ναι να είναι ναι και το όχι να είναι όχι. Διότι το παραπάνω από αυτά είναι από τον πονηρόν, τον πατέρα του ψεύδους. ³⁸ Ηκούσατε ότι ελέχθη, οφθαλμόν αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος (δηλαδή να ανταποδίδης ίσον κακόν προς το κακόν, που σου έκαμεν ο άλλος). ³⁹ Εγώ όμως σας λέγω να μη καταληφθήτε από οργήν και εχθρότητα και να μη αντισταθήτε στον πονηρόν άνθρωπον αποδιδόντες κακόν αντί κακού, αλλά αν κανείς σε ραπίση στο δεξιόν μέρος του πρωσώπου σας, γύρισε με πραότητα και υποχωρητικότητα και το άλλο μέρος του προσώπου (πρόθυμος να δεχθής και δεύτερον ράπισμα). ⁴⁰ Και εις εκείνον που θέλει να σε οδηγήση εις τα δικαστήρια, δια να σου πάρη το υποκάμισον, άφησέ του και το επανωφόρι σου. ⁴¹ Και αν κανείς σε αγγαρεύση ένα μίλι πήγαινε μαζή του δύο (να φανής δηλαδή υποχωρητικός και ν' αποφύγης έτσι φιλονεικίας και διαπληκτισμούς).