Σε μια από τις πιο εντυπωσιακές τοποθεσίες της χώρας μας, στη χαράδρα του Αώου, ανάμεσα στις απότομες πλαγιές της Τύμφης (υψ. 2497 μ.) και της Τραπεζίτσας (υψ. 2024 μ.) βρίσκεται η Μονή της Παναγιάς Στομίου γνωστή και ως Παναγιά η Στομιώτισσα. Η προσωνυμία (Στομίου) αναφέρεται πιθανότατα στη φυσική διαμόρφωση της περιοχής, που σαν στόμιο ανοίγεται προς τη χαράδρα.
Η αρχική θέση του μοναστηριού, που ιδρύθηκε το 1442 μ.Χ., βρίσκεται στις απέναντι πλαγιές της Τραπεζίτσας, όπου και διασώζεται η ονομασία «Παλιομονάστηρο». Στη σημερινή του θέση, σε μια υπερυψωμένη έξαρση των χαμηλότερων υψομέτρων των πλαγιών της Τύμφης, μεταφέρθηκε από τον ηγούμενο Κωνσταντίνο, το 1774 μ.Χ. Από τη σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή της Μονής από το Γερμανικό στρατό το 1943 μ.Χ., διασώθηκε μόνο ο ναός.
Όμως και η Παναγιά φρόντισε για την ανοικοδόμηση και ανακαίνιση τις Ιεράς της Μονής, στέλνοντας ένα αγαπητό παιδί της, το Όσιο Παΐσιο (βλέπε εδώ). Ο Όσιος Παΐσιος είχε πόθο να ασκητέψει στην έρημο του Αγίου Όρους και συγκεκριμένα στα Κατουνάκια. Όμως η Παναγία του έδειξε στο κελί του οφθαλμοφανώς, σαν σε «πνευματική τηλεόραση», τη Μονή Στομίου Κονίτσης και του είπε ολοζώντανα: «δεν θα πας στα Κατουνάκια. Θα πας στη Μονή Στομίου»! Ο γέροντας άλλωστε ήξερε τα μέρη, αφού είχε μεγαλώσει στην Κόνιτσα!
Ο Όσιος Παΐσιος συνέβαλε τα μέγιστα στην αναμόρφωσή του, κουβαλώντας ακόμα και με τα χέρια βαριά φορτία από κάτω από το ποτάμι, κινητοποιώντας και ευαισθητοποιώντας τους αγαθούς κατοίκους των γύρω χωριών, συγκεντρώνοντας εισφορές που του έστελνε η Παναγία με ευσεβείς ανθρώπους, μαζεύοντας εργάτες, φτιάχνοντας ο ίδιος κουφώματα, πατώματα, στέγες, σαν μαραγκός και μάλιστα από τους καλύτερους, πάντα με χαρά, αγάπη και προσευχή! Περιστατικά από τη θαυμαστή ζωή του, αναφέρουν ότι συνομιλούσε με άγρια ζώα, θεράπευε ασθενείς, επέβαλε το σεβασμό απαγορεύοντας τα γλέντια και φαγοπότια εντός του χώρου της μονής, πήδηξε από γκρεμό για να διαφυλάξει μια θήκη με ιερά λείψανα που έπεσε και άλλα πολλά. Το 1962 μ.Χ. ο γέροντας έφυγε για το Σινά για να επιστρέψει το 1964 μ.Χ. οριστικά στο Άγιον Όρος. Το μικρό κελί στο οποίο διέμενε κατά τα 4 χρόνια της παρουσίας του στη μονή, διατηρείται μέχρι σήμερα.
Σημαντική προσφορά τις τελευταίες δεκαετίες είχε και ο μακαριστός Ηγούμενος Κοσμάς, ο οποίος συνέχισε το έργο του Οσίου Παϊσιου.
Η Μονή Στομίου αποτελεί σήμερα ενεργό ανδρικό μοναστήρι, υπαγόμενο στην Ιερά Μητρόπολη Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης και είναι ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Έχει 11 νεόκτιστα κελιά με βοηθητικούς χώρους κι ένα μικρό καθολικό σταυροειδούς τύπου με τρούλο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το τέμπλο με αρκετές βυζαντινές εικόνες και τα λείψανα πολλών αγίων, που μεταφέρθηκαν στη μονή από το Παλαιομονάστηρο. Η επίσκεψη στη μονή γίνεται μόνο με πεζοπορία 2 ωρών από τη γέφυρα της Κόνιτσας.
Η μονή διαθέτει λείψανα του Μεγάλου Βασιλείου, του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, του Οσίου Αλυπίου του Κιονίτου και άλλα. Πανηγυρίζει στις 8 Σεπτεμβρίου όπου εκατοντάδες προσκυνητές συρρέουν από την Κόνιτσα και την ευρύτερη περιοχή.
