Η πρώτη γραπτή αναφορά που έχομεν για το μαρτύριο του Αγίου νεοϊερομάρτυρος Λαζάρου, είναι αυτή του υπ. αρίθμ 797 κώδικα της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου που διασώζει την ακολουθία και το συναξάριο του Αγίου.
Ο Άγιος Λάζαρος ήταν ιερέας έχοντας ιδιαίτερη πατρίδα του την Τρίπολη. Οι ευσεβείς γονείς του, Νικόλαος και Αλεξάνδρα, τον μεγάλωσαν με νουθεσία και παιδεία Κυρίου, οδηγώντας τον σε τέλεια μέτρα αρετής. Όταν χειτονήθηκε ιερεύς, εκείνους που ζούσαν με ευσέβεια τους δίδασκε, τους δε άλλους τους νουθετούσε να μην αδικούν τους πτωχούς. Κάποιος που ζούσε στην ίδια την πόλη της Τριπόλεως, ονόματι Σέλετος, διέπρατε καθημερινά αδικίες. Αυτόν τον Σέλετον, ο ιερεύς και πράγματι ιερός Λάζαρος συνεχώς συμβούλευε να μην αδικεί τους άλλους. Όταν ο Σέλετος καταδικάστηκε σε θάνατο για τις αδικίες που είχε κάνει, αρνήθηκε τον Χριστό για να γλιτώσει. Τότε, γινόμενος μωαμεθανός και διαφεύγοντας τον κίνδυνο, μαζί με άλλους Τούρκους θέλησε να πείσει τον Άγιο Λάζαρο να εξομώσει και αυτός. Τον συκοφάντησαν πολλές φορές και τον οδήγησαν στο δικαστήριο λέγοντάς του πως αν αλλαξοπιστήσει θα του δώσουν πολλά αγαθά, αλλιώς θα τον θανατώσουν. Ο Άγιος αρνήθηκε την ανίερη προσφορά των απίστων, οι οποίοι αποφάσισαν να βασανιστεί με πολλά μαρτύρια, κοινά για τους περισσότερους νεομάρτυρες, όπως μαστιγώματα, στρεβλώσεις των άκρων, αποκοπή μελών, κακώσεις και άλλα πολλά. Τέλος, βλέποντας το ανυποχώρητο του μάρτυρος τον έρριξαν στη φωτιά μέσα στην οποία ο Άγιος παρέδωσε την μακαρία ψυχή του προσευχόμενος (23/02/±1605 μ.Χ.). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως η μητέρα του τον στήριζε λέγοντάς του να υπομείνει την προσωρινή τιμωρία της φωτιάς, ώστε να κληρονομήσει την αιώνια Βασιλεία και να χαίρεται μαζί με τους άλλους μάρτυρες, αγγέλους, αρχαγγέλους, προφήτες και όλους τους αγίους. Κατ’ αυτό τον τρόπο τελειώθηκε ο άγιος νεοϊερομάρτυς Λάζαρος, οι δε παροιστάμενοι πιστοί και άπιστοι, έκπληκτοι και με φόβο εβεβαίωσαν πως φως εξ ουρανού έσκεπε τον τόπο του μαρτυρίου για τρεις συνεχόμενες μέρες. Κατόπιν, κάποιοι ευσεβείς χριστιανοί περισυνέλεξαν τα λείψανα και την κόνιν του Αγίου, τα οποία θεράπευαν εκείνους που τον επικαλούνταν με πίστη.
Βίο και πλήρη ακολουθία με τίτλο: «Ασματική Ακολουθία και Συναξάριον του Αγίου Ενδόξου Νέου Ιερομάρτυρος Λαζάρου του εν Τριπόλει αθλήσαντος, ου η μνήμη τελείται τη κγ’ Φεβρουαρίου», έχει εκδόσει ο Μοναχός Παίσιος Νεοσκητιώτης, Γέροντας της Ιεράς Καλύβης Αγίου Ιωάννου Θεολόγου, Νέας Σκήτης Αγίου Όρους.
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος πλ. α΄. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Ἱερόαθλε Μάρτυς Ὑψίστου Λάζαρε, ὁ κατασβέσας καμίνου τὸ πῦρ αἱμάτων ῥοαῖς, τῶν τιμίων σου ἐσχάτοις ἐν τοῖς ἔτεσιν, ὡς Μαντινείας φῶς λαμπρόν, καὶ Τριπόλεως φανόν, ὑπέρφωτον σὲ τιμῶμεν, καὶ ἐκζητοῦμεν σὴν χάριν, οἱ ἐν πυρὶ παθῶν καιόμενοι.
Κοντάκιον
Ἦχος β΄. Τοῖς τῶν αἱμάτων σου ῥείθροις.
Τοῖς τῶν δογμάτων σου λόγοις ὦ Λάζαρε, τοὺς ἐναντίους τελείως νενίκηκας· Θεός σοι τὸ κράτος δεδώρηται, καὶ ἐβεβαίωσας πίστιν ἐν ἅπασιν· αὐτὸς γὰρ ὑπάρχεις τὸ στήριγμα.
Μεγαλυνάριον
Χαίροις ἱερόαθλε θαυμαστέ, ἄρτι ἐν Τριπόλει, κατασβέσας πυρὸς ὁρμήν, καὶ αἰσχύνας στίφη, ἀπίστων παῤῥησία, τῇ σῇ στεῤῥᾷ Μαρτύρων, κλέϊσμα Λάζαρε.
Ὁ Οἶκος
Ὁ εὐσεβείας ἐραστής καὶ κῆρυξ διαπρύσιος, ὁ πάντων καταφρονήσας τῶν δεσμῶν, τῶν μαστίγων, τῶν ἀπειλῶν, τοῦ πυρός, ὑπὲρ τῆς τοῦ Χριστοῦ ἀγάπης, ἀδελφοί, θεῖος τῶν Ἱερομαρτύρων Λάζαρος, σήμερον προσκαλεῖται ἡμᾶς πανδαισίαν συστησάμενος, τρανῶς ἀνακηρύττων τὴν Ἁγίαν Τριάδα, Θεὸν εἶναι, τυράννων καὶ κρατούντων ἐνώπιον· ἐν ᾧ ὑπάρχει τὸ στήριγμα.
Κάθισμα
Ἦχος πλ. α΄. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Μετὰ τὴν α΄ Στιχολογίαν,
Ἱερέα τὸν Λάζαρον εὐφημήσωμεν, τὸν διαυγέστατον πάντως, ἐν εὐσεβείᾳ ἡμῶν, ἀνδρικώτατα σαφῶς καὶ ὑπὲρ ἄνθρωπον, τέλος καθεῖλε τὸν ἐχθρόν, ἐπελθόντα καθ’ ἡμῶν, καὶ θάνατον ἐνεγκόντα· καὶ γὰρ ἤγειρε τοὺς ἐν πίστει, ἐν τῇ ἐνδόξῳ μαρτυρίᾳ αὐτοῦ.
Έτερον Κάθισμα
Ἦχος α΄. Τὸν τάφον Σου, Σωτήρ.
Μετὰ τὴν β΄ Στιχολογίαν,
Ὡς τρεῖς εἰς βρέμον πῦρ, Παῖδες ἐν Βαβυλῶνι, κατέσβεσας ὁρμήν, τῆς φλογὸς ὀχετοῖς σου, αἱμάτων νεόαθλε, ἐν Τριπόλει πανένδοξε, Μάρτυς Λάζαρε, χοροῦ σεπτῶν Ἱερέων, ὁ αἰδέσιμος, καὶ θείας πίστεως γέρας, Χριστοῦ πολυτίμητον.
Έτερον Κάθισμα
Ἦχος γ΄. Τὴν ὡραιότητα.
Μετὰ τὸν Πολυέλεον,
Λαμπρῶς γεραίροντες, τὰς ἀριστείας σου, στεῤῥάν σου ἔνστασιν, δεσμὰ καὶ ἅλυσιν, καὶ ἀλγηδόνας ἐν πυρί, ἐκκαύσεως σῆς τιμίας, Μάρτυς ἱερόαθλε, καὶ καλλίνικε Λάζαρε, κλέϊσμα Τριπόλεως, καὶ Χριστοῦ θείας πίστεως, κοσμῆτορ νέε, σοῦ ἐκζητοῦμεν, θείας λιτὰς πρὸς τὸν Σωτῆρα.
Έτερον Κάθισμα
Ἦχος δ΄. Κατεπλάγη Ἰωσήφ.
Τῶν Ἁγίων ὁ χορός, τὸν σὸν ἀγῶνα θεωρῶν, ὡς νικήσαντα λαμπρῶς, τὴν τῶν δαιμόνων στρατιάν, ἐν τῇ λαμπρᾷ τε καὶ θείᾳ σου καρτερίᾳ· ὅτε τὰς βασάνους ὑπέμεινας, ὅλος εὐφροσύνης πεπλήρωται, καὶ μαρτυρεῖ ἡ φαῦσις κατελθοῦσα, τρισὶ νυξὶ διαυγάζουσα· θεόθεν ἦλθε, καὶ μετὰ τοῦτο, πάλιν δὴ ἐπανῆλθεν.
Ἰδιόμελον ἐκ τῆς Λιτῆς
Ἦχος α΄.
Δεῦτε, Ἀρκάδων φιλεόρτων ὁ δῆμος καὶ φιλομαρτύρων Πελοποννησίων ἡ ὁμήγυρις, συνελθόντες σήμερον, πνευματικοῖς ἐν ᾄσμασι τιμήσωμεν, Λάζαρον τὸν νεολαμπῆ καὶ ἀήττητον Ἱερομάρτυρα· οὗτος γὰρ ἐν τοῖς ἐσχάτοις χρόνοις, θριαμβεύσας τῆς Ἄγαρ τὰ ἔκγονα, καὶ σβέσας δύναμιν πυρός, αὐτοῦ αἱμάτων ῥείθροις, μαρτυρικῶν ἠξιώθη στεφάνων· καὶ νῦν Χριστῷ συναγαλλόμενος, καὶ Ἀγγέλων συγχορεύων δήμοις, ἀσιγήτως πρεσβεύει, ὑπὲρ τῶν τιμώντων αὐτοῦ τὸ μαρτύριον.
Έτερον Ἰδιόμελον ἐκ τῆς Λιτῆς
Ἦχος β΄.
Μαντινείας τὸ ἱερώτατον βλάστημα, καὶ εὐσεβείας τὴν εὐθυτενῆ κυπάρισσον, Λάζαρον τὸν νέον Ἱερομάρτυρα, ὡς πίστεως ἀδιάσειστον θεμέλιον, τιμήσωμεν ἐν κατανύξει ψυχῆς αὐτῷ βοῶντες· ὁ τοῦ μαρτυρίου ὁμόζηλος τῶν Τριῶν ἐν καμίνῳ Παίδων, καὶ τῶν πάλαι Μαρτύρων ἰσοστάσιος καὶ ἰσότιμος, μὴ διαλίπῃς Χριστὸν ἡμῖν ἰλεούμενος, τοῖς ἑορτάζουσι πίστει τὴν θείαν σου ἄθλησιν.
Έτερον Ἰδιόμελον ἐκ τῆς Λιτῆς
Ἦχος γ΄.
Δεῦτε πιστοί, Λάζαρον τὸν Νέον Ἱερομάρτυρα, οὗ θεῖον φῶς κατηύγασεν αὐτοῦ τὸ μαρτυρικὸν σκῆνος, μελιῤῥύτοις ἐν ὕμνοις μακαρίσωμεν· οὗτος γὰρ διασκεδάσας τὴν σκοτόμαιναν, τῆς τῶν ἀπίστων ἀπάτης, φωτὶ τῆς αὐτοῦ εὐσεβείας καὶ χριστομιμήτου πολιτείας, κατεφώτισε χριστωνύμων τοὺς δήμους· διὸ καὶ οὐρανοπολίτης γενόμενος, χάριν εἴληφε Κυρίῳ πρεσβεύειν, ὑπὲρ τῶν τιμώντων ἐκθύμως αὐτοῦ τὸ μαρτύριον.
Έτερον Ἰδιόμελον ἐκ τῆς Λιτῆς
Ἦχος δ΄.
Μαρτύρων τῶν πάλαι ἀκολουθήσας τρίβοις, δεσμὰ καὶ ἅλυσιν καὶ πυρὸς ὑπέμεινας τὴν ἔκκαυσιν, ἀνδρικῷ φρονήματι ἐν ἐσχάτοις χρόνοις, ἱερόαθλε Λάζαρε· ὅθεν τῆς θείας αἴγλης ἀπολαύων ἐν οὐρανίοις σκηνώμασι, καὶ Ἀθλοφόρων συγχορεύων τάγμασι, μὴ διαλίπῃς Κυρίου δεόμενος, ὑπὲρ τῶν τιμώντων τὴν θείαν σου ἄθλησιν.
