Η εκκλησία είναι κτισμένη τον 11ο αιώνα μ.Χ. Οι μοναχοί της με τον ηγούμενο Παρθένιο πολέμησαν στην επανάσταση του 1821 μ.Χ. κοντά στο στρατηγό Ν. Κριεζώτη.
Μονή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου ή Μονή «Μάντζαρη» είναι γυναικεία μονή. Βρίσκεται 15 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Κύμης. Πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου.
Το κτίριο της μονής έχει σχήμα ορθογώνιο, και στις τέσσερις πτέρυγές του υπάρχουν μεγάλα οικήματα, όπου είναι τα κελιά, οι ξενώνες, το ηγουμενείο, η βιβλιοθήκη, τα γραφεία, βοηθητικοί χώροι κ.λ.π.. Όλα τα κτίρια περιβάλλονται από τον παλιό μαντρότοιχο της μονής.
Στη μέση του περιβόλου είναι ο ναός της μονής, το Καθολικό της, σταυρεπίστεγος, μονόκλιτος, βυζαντινού ρυθμού, χωρίς τοιχογραφίες ή άλλο ξέχωρο διάκοσμο. Το εσωτερικό του είναι στρωμένο με παχύ στρώμα ασβέστη. Όπου δεν έχουν πέσει οι σοβάδες του ασβέστη φαίνονται οι παλιές αγιογραφίες, ξεθωριασμένες από το χρόνο και σκαλισμένες με οξύ εργαλείο, για να κολλάει ο ασβέστης που επικολλήθηκε. Το τέμπλο στολίζουν οι τρεις βυζαντινές εικόνες της Παναγίας, του Χριστού και του Ιωάννη του Προδρόμου, που ανάγονται στο 16ο αιώνα μ.Χ.
Στη μονή διατηρείται μια μεγάλη ξύλινη ανάγλυφη σφραγίδα του Αγίου Γεωργίου, εξαίρετης τέχνης. Η βιβλιοθήκη της είναι πολύ φτωχή, γιατί τα παλιά βιβλία ή καταστράφηκαν ή υπεξαιρέθηκαν.
Ιστορία – Παράδοση
Δεν είναι διευκρινισμένη η προέλευση του ονόματος της Μονής. Σύμφωνα με μια εκδοχή, ονομάστηκε έτσι από τον πρώτο ηγούμενο και ιδρυτή της που ονομαζόταν «Μάντζαρης». Κατά άλλη εκδοχή, η μονή ιδρύθηκε από πλούσια ευσεβή γυναίκα από τα παράλια της Μικράς Ασίας που ήρθε και ασκήτευσε αρκετό καιρό και που είχε πολλά «μαντζάρι» μαζί της, χρήματα δηλαδή. Ίσως το όνομα να δικαιολογείται και από το μεγάλο πλούτο του μοναστηριού, που είχε πολλά «μαντζάρια» και ενίσχυε οικονομικά τους φτωχούς.
Το πότε ιδρύθηκε η μονή είναι άγνωστο, μια και δεν υπάρχουν γραπτές αποδείξεις. Η μονή τον 16ο αιώνα μ.Χ. είχε προοδεύσει πολύ και είχε αποκτήσει τεράστια ακίνητη περιουσία, που πιστοποιείται από δωρητήρια, πωλητήρια, δικαστικές αποφάσεις, σουλτανικά φιρμάνια, που σώζονται στο αρχείο της. Συγκεκριμένα από πωλητήριο φαίνεται ότι η μονή αγόρασε όλη την περιουσία της παλιάς μονής «Βύθουλα» Στύρων. Επίσης υπάρχει πωλητήριο των κτημάτων της μονής Κοτσικιάς της Οκτωνιάς, καθώς και δωρεά κτημάτων των κατοίκων Οξυλίθου και Όριου προς τη μονή στις 16 Αυγούστου του 1529 μ.Χ. Από τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι η μονή Μάντζαρη είναι παλιά.
Η μονή πήρε ενεργό μέρος στην επανάσταση του 1821 μ.Χ. Οι μοναχοί της με τον ηγούμενο Παρθένιο πολέμησαν κοντά στο στρατηγό Νικόλαο Κριεζώτη. Με την απελευθέρωση της Εύβοιας, οι μοναχοί υπό τον ηγούμενο Παρθένιο ξανασυγκεντρώθηκαν στη μονή και άρχισαν την περισυλλογή και ανοικοδόμηση των ερειπίων που άφησαν πίσω οι ορδές του Ομέρ μπέη του Καρυστινλή. Το 1834 μ.Χ. είχε προσωπικό από 10 μοναχούς. Τον 19ο αιώνα μ.Χ. σημειώθηκε μεγάλη πρόοδος ενώ στη συνέχεια έπεσε σε μαρασμό και το 1910 μ.Χ. έγινε μετόχι της μονής Σωτήρος Κύμης.
