Ο Άγιος Νεόφυτος γεννήθηκε στη Νίκαια της Βιθυνίας από γονείς ευσεβείς, τον Θεόδωρο και τη Φλωρεντία, επί βασιλέως Διοκλητιανού (284-304 μ.Χ.). Σε νεαρή ηλικία κατέφυγε στον Όλυμπο και ζούσε ασκητικά μέσα σε μια σπηλιά. Από τον Όλυμπο επανήλθε στη Νίκαια, όπου επισκέφθηκε τους γονείς του, και κατόπιν πάλι επέστρεψε στον Όλυμπο. Η ζωή του υπήρξε πολύ πνευματική. Εκείνο τον καιρό όμως, οι διώκτες του Χριστιανισμού Διοκλητιανός και Μαξιμιανός, έστειλαν στην επαρχία της Βιθυνίας έναν θηριώδη άρχοντα, τον Μάξιμο. Αυτός κομμάτιαζε τους χριστιανούς με τον πιο απάνθρωπο τρόπο. Τότε άγγελος Κυρίου εμφανίστηκε στον Νεόφυτο (που ήταν μόλις 15 ετών) και του είπε να πάει στη Νίκαια για να μαρτυρήσει. Έτσι ώστε με τον τρόπο αυτό να ενισχύσει ψυχικά τους χριστιανούς. Πράγματι ο Νεόφυτος παρουσιάστηκε στον Μάξιμο (290 μ.Χ.) και με πρωτοφανές θάρρος τον ήλεγξε. Τότε ο άγριος άρχοντας διέταξε και τον έδειραν σκληρά. Κατόπιν τον έριξαν μέσα σε καζάνι με βραστό νερό, έπειτα στα θηρία και στο τέλος τον σκότωσαν με ξίφος. Το μαρτύριο του, όμως, εμψύχωσε σε μεγάλο βαθμό τους χριστιανούς του τόπου εκείνου.

Ἀπολυτίκιον  (Κατέβασμα)
Ήχος πλ. α'. Τον συνάναρχον Λόγον
Εκ σπάργανων επλήσθης της θείας χάριτος, ώσπερ νεόφυτοι έρνος χαριτωθείς την ψυχήν, και θαυμάτων αυτουργός ξένων γενόμενος, ηνδρανάθησας στερρώς, δι' αγώνων Ιερών, Νεόφυτε Αθλοφόρε. Αλλά μη παύση πρεσβεύων, ελεηθήναι τας ψυχάς ημών.

Έτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’. Ταχύ προκατάλαβε.
Ὁ Μάρτυς σου Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτοῦ, τὸ στέφος ἐκομίσατο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· ἔχων γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλεν ἔθραυσε καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτοῦ ταῖς ἱκεσίαις Χριστέ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.